Raną nazywamy uszkodzenie tkanek miękkich organizmu, przy którym dochodzi do przerwania ciągłości skóry oraz krwawienia. Do powstania ran może dochodzić na wiele różnych sposobów, mogą one być mniej lub bardziej rozległe. Klasyfikacji ran dokonuje się na podstawie etiologii, rozległości, stopnia urazu okolicznych tkanek oraz stopnia zakażenia. Do podstawowych rodzajów ran zaliczamy otarcia, całkowite oderwania skóry (oskalpowanie), rany darte, cięte, kłute, postrzałowe oraz odleżyny.
Otarcia polegają na różnego stopnia zdarciu naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Najczęściej dochodzi do nich wskutek wypadków komunikacyjnych. Rany tego typu najczęściej są zanieczyszczone żwirem, piaskiem, kurzem, a także sierścią i bakteriami. Podstawą leczenia otarć jest dokładne oczyszczenie rany na początku leczenia. Interwencja chirurgiczna w większości przypadków jest podstawą leczenia. W niektórych przypadkach należy wykonać przeszczep skóry lub pozostawić ranę do wygojenia, nawet bez zakładania opatrunku.
Stosunkowo częstym rodzajem ran występujących zwłaszcza u kotów jest oskalpowanie pourazowe. Dotyczy ono głównie kończyn i ogona. Dochodzi do niego w wyniku oderwania skóry od leżących głębiej tkanek. W większości przypadków mamy do czynienia z oskalpowaniem mechanicznym – w wyniku wypadku komunikacyjnego, wplątania się pacjenta w płot czy drut, a także przy pogryzieniu. Podczas oderwania skóry dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych, a co za tym idzie do niedokrwienia skóry. W efekcie dochodzi do martwicy oskalpowanego obszaru. Często wtórnie występuje zakażenie bakteryjne – nawet jeśli rana początkowo była zakażona w niewielkim stopniu, w miarę rozwoju martwicy zakażenie postępuje.
Rany darte to połączenie oskalpowania i otarcia. Powstają głownie w dalszych odcinkach kończyn. Zazwyczaj są głębsze niż otarcia, mogą dochodzić nawet do powierzchni kości i stawów, są także rozległe, przez co często dochodzi do ich zakażeń. Głębokie rany darte w większości przypadków zaliczyć możemy do ran trudno gojących się – ich leczenie wymaga wiele wysiłku i czasu. Często dochodzą one do więzadeł i stawów, dlatego w niektórych przypadkach w trakcie gojenia ran dartych wskazane jest usztywnienie odpowiedniego stawu.
W wyniku skaleczenia szkłem czy też ostrym kawałkiem metalu powstają rany cięte. Do tego typu ran zaliczamy także rany chirurgiczne. Rany cięte charakteryzują się czystymi, równymi brzegami. Skóra wokół rany jest zazwyczaj uszkodzona w niewielkim stopniu. W przypadku tego typu ran nie można kierować się ich wielkością – często mimo niewielkich rozmiarów rana jest głęboka, łatwo jest przeoczyć uszkodzenia leżących głębiej mięśni, ścięgien, naczyń krwionośnych i nerwów. Rany cięte zazwyczaj są zanieczyszczone w niewielkim stopniu, charakteryzuje je znaczne krwawienie (dużo silniejsze przy uszkodzeniu głębiej leżących naczyń krwionośnych), które przepłukuje ranę dodatkowo ją oczyszczając. Rany cięte kwalifikują się do opracowania chirurgicznego. Należy pamiętać, że w przypadku ran starych lub zanieczyszczonych trzeba opóźnić zamknięcie rany.
Rany kłute dzielimy na penetrujące – widać jedynie ranę wlotową, oraz przeszywające – widoczna jest rana wlotowa i wylotowa. Ten typ ran powstaje na skutek zranienia ostrym przedmiotem np. prętem, zębem. W przypadku zwierząt rany kłute najczęściej powstają w wyniku pogryzienia. Często mimo niewielkich rozmiarów uszkodzeń skóry dochodzi do poważnego uszkodzenia głębiej leżących tkanek, głównie zmiażdżenia. Dodatkowo rany po pogryzieniu są zanieczyszczone bakteriami, sierścią i innymi ciałami obcymi – zawsze należy je traktować jako rany zanieczyszczone! Rany po pogryzieniu mogą wywołać wiele komplikacji. Ważne jest aby przepłukać ranę dużą ilością płynu (najlepiej płynu typu Polisept Vet® Irrigation), dokładnie ją oczyścić i założyć odpowiedni drenaż. Przy utrudnionym gojeniu, obrzęku czy wypływie z rany warto wykonać wymaz i posiew. Wyjątkowym rodzajem rany kłutej jest ukąszenie przez węża. W Polsce zagrożenie stanowi żmija zygzakowata, która coraz powszechniej występuje na terenie kraju. Do ukąszeń dochodzi podczas spacerów po łąkach czy w górach. Jad węża wywołuje działanie miejscowe, ale także ogólne – głównie problemy z krzepliwością. Dodatkowo po ukąszeniu rozwija się znaczna opuchlizna, dochodzi także do martwicy tkanek. Istotnie jest aby poza leczeniem samej rany stosować leczenie ogólne.
Rany postrzałowe stanowią złożony problem. Do uszkodzenia tkanek dochodzi w wyniku ich rozdarcia, ucisku i rozciągania. Poza widocznym uszkodzeniem tkanki w miejscu rany wlotowej, dochodzi również do uszkodzenia tkanek przez które porusza się pocisk. Często rany wylotowe są dużo bardziej rozległe od wlotowych – szczególnie w przypadku pocisków o dużej prędkości. Dodatkowo rana na całym swoim przebiegu jest zakażona bakteriami. Przy podejrzeniu postrzału zwierzęcia należy koniecznie wykonać zdjęcie rentgenowskie. Pozwoli ono uwidocznić położenie pocisku i obecność odłamków, uwidoczni też ewentualne uszkodzenia kości. Następnie należy zbadać ranę na całym przebiegu toru pocisku. Przy przemieszczeniu fragmentów tkanek konieczne jest ich usunięcie, samą ranę należy dokładnie przepłukać i oczyścić. Trzeba także rozważyć założenie drenu.
W miejscach podatnych na ucisk, zwłaszcza u zwierząt zalegających, powstawać mogą odleżyny. Najczęściej występują one na wysokości guza kulszowego, biodrowego, krętarza większego, wyrostka łopatki, nadkłykcia bocznego kości ramiennej, mostka, kłykcia bocznego kości piszczelowej, bocznej powierzchni piątego palca, wyrostka łokciowego oraz guza piętowego. Odleżyny mogą również pojawiać się przy założeniu gipsu i innych opatrunków. Dlatego istotne jest dobre wykonanie opatrunku. Odleżyny to otwarte rany, mogące sięgać nawet do głębszych tkanek. Należy zatem leczyć je jak rany otwarte ze skłonnością do powikłań. Ważne jest zapobieganie uciskaniu odleżyny. Pomagają w tym specjalne bandaże i opatrunki, które dodatkowo można wyłożyć pianką. Należy przede wszystkim dbać o to, by odleżyny nie powstawały – pomoże w tym miękkie, suche posłanie (można tu wykorzystać posłania wypełniane powietrzem lub wodą).
Lekceważenie ran i traktowanie ich jednakowo może prowadzić do zaburzeń procesów gojenia. Prawidłowe rozpoznanie rodzaju rany jest bardzo ważne, ponieważ pomaga w dobraniu odpowiedniego sposobu leczenia.
